Một số câu hỏi về pháp luật Dân Sự (phần 1)

2. Mua nhà nhưng một trong các chủ sở hữu đã mất và một trong các thừa kế đang có nghĩa vụ tài sản với nhiều người

Em dự định mua một căn nhà nhưng có vấn đề như sau: Nhà đã được cấp giấy chứng nhận mang tên bố và mẹ, nay người mẹ đã mất. Họ có 2 người con nhưng một trong hai người con đang nợ nần bên ngoài rất nhiều. Hiện tại hai người con đều ủy quyền cho bố để bán tài sản. Vậy tài sản đó có được sang tên theo đúng quy định pháp luật hay không? Và những chủ nợ có quyền kiện đòi nợ hay không?

TRẢ LỜI:

Khi bạn mua nhà thì bạn cần chú ý các điều kiện để sang tên quyền sở hữu ngôi nhà theo đúng quy định của pháp luật. Điều 91 Luật Nhà ở quy định các điều kiện để nhà ở tham gia các giao dịch về mua bán, tặng cho, đổi, thừa kế, thế chấp, cho mượn, cho ở nhờ, uỷ quyền quản lý nhà ở như sau:
- Có giấy chứng nhận quyền sở hữu đối với nhà ở theo quy định của pháp luật;
- Không có tranh chấp về quyền sở hữu;
- Không bị kê biên để thi hành án hoặc để chấp hành quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Đối chiếu với trường hợp cụ thể mà bạn nêu, có thể thấy hai vấn đề như sau:
* Điều kiện về có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Ngôi nhà được cơ quan có thẩm quyền cấp cho bố và mẹ nên khi người mẹ chết, phần quyền sở hữu nhà của người mẹ trở thành di sản thừa kế. Do đó, một mình người bố sẽ không có toàn quyền thực hiện thủ tục việc mua bán toàn bộ ngôi nhà mà những người thừa kế của người mẹ phải thực hiện thủ tục khai nhận di sản thừa kế theo quy định của pháp luật trước khi bán ngôi nhà đó.
Nếu người mẹ không để lại di chúc thì di sản được chia theo pháp luật cho những người thừa kế theo Điều 676 Bộ luật Dân sự (hàng thừa kế thứ nhất gồm: hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết). Theo đó, người bố và hai người con là những đồng thừa kế theo pháp luật của người mẹ và có quyền thực hiện các thủ tục theo quy định của pháp luật để khai nhận di sản thừa kế đối với phần quyền sở hữu của người mẹ. Sau khi khai nhận di sản thừa kế thì ngôi nhà trở thành tài sản thuộc quyền sở hữu của người bố (vốn là đồng chủ sở hữu với người mẹ) và người được hưởng di sản (có thể là cả ba bố con). Những chủ sở hữu mới của ngôi nhà sẽ được cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu đối với ngôi nhà đó và có quyền thực hiện các quyền của chủ sở hữu đối với tài sản của mình theo quy định tại Điều 21 Luật Nhà ở, bao gồm: Bán, cho thuê, cho thuê mua, tặng cho, đổi, để thừa kế, cho mượn, cho ở nhờ, uỷ quyền quản lý, thế chấp nhà ở thuộc sở hữu của mình theo quy định của pháp luật.
* Điều kiện về không có tranh chấp.
Vấn đề mà bạn đang lo ngại nhất là việc các chủ nợ của người con sẽ khởi kiện về việc sang tên quyền sở hữu đối với ngôi nhà mà người con là một trong các đồng thừa kế. Trước hết, cần phải làm rõ nghĩa vụ của người con đối với các chủ nợ: Theo quy định tại Điều 474 Bộ luật Dân sự thì người con có nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng vay đã giao kết, nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thì phải chịu trách nhiệm dân sự đối với các chủ nợ đó. Trên thực tế thì việc mua bán ngôi nhà giữa bạn và chủ sở hữu không chịu ảnh hưởng bởi nghĩa vụ trả nợ của người con đối với các chủ nợ (ví dụ: người con sau khi nhận di sản thừa kế có thể bán cho bạn để lấy tiền trả nợ...). Tuy nhiên, những chủ nợ sẽ có quyền khởi kiện yêu cầu người con phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ đối với mình đồng thời yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét đến giao dịch mua bán ngôi nhà đó nếu xảy ra các trường hợp sau:
(i) Nếu trước khi khai nhận di sản thừa kế, người con đó đã từ chối nhận di sản thừa kế mà người đó lẽ ra được hưởng từ người mẹ, nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc từ chối của người con không được pháp luật cho phép (Điều 642 Bộ luật Dân sự) và người con đó phải nhận di sản mà mình được hưởng để thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình.
(ii) Hoặc, trường hợp trong Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế thừa kế, người con đó nhận phần di sản mà mình được hưởng, nhưng đồng thời tặng chotoàn bộ hoặc một phần quyền hưởng di sản của mình cho người thừa kế khác (bố hoặc anh/em của mình) nhằm mục đích trốn tránh nghĩa vụ trả nợ cho các chủ nợ thì việc tặng cho này bị coi là vô hiệu theo quy định tại Điều 129 Bộ luật Dân sự.
Trong các trường hợp trên, tòa án có quyền tuyên bố các giao dịch mà người con đã thực hiện nhằm mục đích trốn tránh nghĩa vụ tài sản với các chủ nợ. Như vậy thì việc mua bán ngôi nhà của bạn cũng sẽ gặp những trở ngại nhất định.

6. Khởi kiện người vay tiền sử dụng vào mục đích bất hợp pháp

Nếu một người vay tôi 400 triệu để sử dụng vào mục đích kinh doanh (đã thỏa thuận trên hợp đồng vay tiền) nhưng sau đó dùng một phần tiền vay vào mục đích khác (đánh bài) và đến hạn không trả. Tôi có quyền kiện người đó không?

TRẢ LỜI:

Trước hết, khi giao kết hợp đồng vay tiền với bạn, người vay có nghĩa vụ trả nợ theo quy định tại Điều 474 Bộ luật Dân sự. Bên có nghĩa vụ dân sự phải thực hiện nghĩa vụ của mình một cách trung thực, theo tinh thần hợp tác, đúng cam kết, không trái pháp luật, đạo đức xã hội. Nếu bên vay không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thì phải chịu trách nhiệm dân sự đối với bên với tư cách là bên có quyền (theo Điều 302 Bộ luật Dân sự). Khi người vay cố tình không trả lại bạn số tiền đã vay, nếu không thể tự thương lượng, thỏa thuận được thì bạn có quyền gửi đơn đến tòa án nhân dân có thẩm quyền để được giải quyết theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, hành vi của người vay tiền của bạn còn có dấu hiệu của tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo Điều 140 Bộ luật Hình sự. Quy định cụ thể như sau:Người nào có một trong những hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ bốn triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới bốn triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm:

a) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó;

b) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.

Hành vi của người vay tiền có dấu hiệu tại điểm b nêu trên, người đó đã sử dụng tiền vay vào mục đích không đúng với thỏa thuận của các bên và bất hợp pháp (cờ bạc) dẫn đến không có khả năng trả nợ. Hành vi chiếm đoạt tài sản của người vay tiền còn có thêm tình tiết tăng nặng quy định tại khoản 3 Điều 140 Bộ luật Hình sự (Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ hai trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng). Do vậy, bạn có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền khởi tố hành vi của người vay tiền khi có đủ căn cứ theo quy định của pháp luật.